İşletmelerde Finansal Sağlık Ölçme Modeli; Cari Oran Nasıl Hesaplanır

Finansal yönetimin en temel kavramlarından biri olan cari oran, işletmelerin kısa vadeli borçlarını ödeme kapasitesini değerlendiren bir likidite ölçüsüdür. Bu oran, işletmenin kısa vadeli finansal durumunu ortaya koyarak, borç verenlerin ve yatırımcıların işletmenin mali sağlığı hakkında fikir sahibi olmasını sağlar. Cari oran, dönen varlıkların kısa vadeli borçlara bölünmesiyle hesaplanır ve bu formül şu şekildedir:

Cari Oran=Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Borçlar​

Dönen varlıklar, işletmenin nakit ve nakde kolayca çevrilebilecek varlıklarıdır. Kısa vadeli borçlar ise, işletmenin bir yıl içinde ödemesi gereken yükümlülükleridir. Bu oran, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme kapasitesini gösterir.

Cari Oranın Bileşenleri

Dönen Varlıklar

Dönen varlıklar, işletmenin kısa vadede nakde çevirebileceği varlıkları içerir. Bunlar:

• Nakit ve Nakit Benzerleri: İşletmenin kasasında veya bankada bulunan nakit paralar.
• Ticari Alacaklar: Müşterilerden alınacak olan kısa vadeli alacaklar. (Tahsil kabiliyeti araştırılmalıdır)
• Stoklar: Satılmak üzere elde tutulan mal ve hizmetler. (Stokların satış kabiliyeti araştırılmalıdır)
• Diğer Dönen Varlıklar: Kısa vadeli finansal yatırımlar, peşin ödenmiş giderler ve benzeri varlıklar.

Kısa Vadeli Borçlar

Kısa vadeli borçlar, işletmenin bir yıl içinde ödemesi gereken yükümlülüklerdir. Bunlar:

• Ticari Borçlar: Tedarikçilere olan borçlar.
• Finansal Borçlar: Bankalara ve finansal kuruluşlara olan kısa vadeli krediler.
• Diğer Kısa Vadeli Borçlar: Vergi borçları, çalışanlara ödenecek ücretler ve diğer kısa vadeli yükümlülükler.

Cari Oran Nasıl Yorumlanır?

Cari oran, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme kapasitesini gösterir ve genellikle 1'in üzerinde olması beklenir. Genel kabul görmüş bir ölçüte göre, cari oranının 1'in üzerinde olması, işletmenin kısa vadeli yükümlülüklerini rahatça karşılayabileceğini gösterir. Ancak, çok yüksek bir cari oran da işletmenin kaynaklarını verimli kullanmadığını, fazla likit varlık tuttuğunu ve bu varlıkları yatırıma yönlendirmediğini gösterebilir. Denge unsuru hayatın her alanında olduğu gibi finansal sağlıkta da karşımıza çıkmaktadır.

Cari Oranın Yüksek Olmasının Anlamı

Yüksek bir cari oran (örneğin, 2 veya daha fazla), işletmenin kısa vadeli borçlarını karşılayabilme kapasitesinin yüksek olduğunu gösterir. Bu durum, işletmenin likiditesinin iyi olduğunu ve finansal açıdan sağlam olduğunu gösterir. Ancak, çok yüksek bir oran, işletmenin nakit veya stok gibi dönen varlıkları fazla miktarda elinde bulundurduğunu ve bu varlıkları yatırıma dönüştürmediğini gösterebilir.

Cari Oranın Düşük Olmasının Anlamı

Düşük bir cari oran (örneğin, 1'in altında), işletmenin kısa vadeli borçlarını karşılamada zorluk yaşayabileceğini gösterir. Bu durum, işletmenin likidite sıkıntısı yaşayabileceği ve kısa vadeli borçlarını ödemekte zorlanabileceği anlamına gelir. Düşük cari oran, borç verenler ve yatırımcılar için risk işareti olabilir.

Örneklerle Cari Oran

Örnek 1: Güçlü Likidite Durumu

Bir işletmenin dönen varlıkları 800.000 TL, kısa vadeli borçları ise 400.000 TL olsun. Cari oranı şu şekilde hesaplarız:

Cari Oran=800.000 TL/400.000 TL=2

Bu oran, işletmenin kısa vadeli borçlarını iki katı kadar dönen varlıkla karşılama kapasitesine sahip olduğunu gösterir. Bu durum, işletmenin güçlü bir likidite pozisyonuna sahip olduğunu ve kısa vadeli borçlarını rahatça ödeyebileceğini gösterir.

Örnek 2: Zayıf Likidite Durumu

Başka bir işletmenin dönen varlıkları 300.000 TL, kısa vadeli borçları ise 400.000 TL olsun. Cari oranı hesaplayalım:

Cari Oran=300.000 TL/400.000 TL=0,75

Bu durumda cari oran 1'in altında olup, işletmenin kısa vadeli borçlarını karşılamada zorluk yaşayabileceğine işaret eder. Bu durum, işletmenin likidite sıkıntısı yaşadığını ve kısa vadeli borçlarını ödemekte zorlanabileceğini gösterir.

Cari Oranın Önemi ve Kullanım Alanları

Cari oran, işletmenin finansal sağlığını değerlendirmek için önemli bir göstergedir. İşletmenin cari oranını analiz ederek, kısa vadeli borçlarını ödeme kapasitesini ve genel likidite durumunu değerlendirebiliriz.

1. Borç Verenler İçin: Cari oran, kredi veren kurumların işletmenin borç ödeme kapasitesini değerlendirmesi için kritik bir göstergedir. Düşük bir cari oran, kredi riski yüksek bir işletmeye işaret edebilir ve kredi verenler için endişe kaynağı olabilir.
2. Yatırımcılar İçin: Yatırımcılar, işletmenin likidite durumunu değerlendirerek yatırımlarının güvenliğini analiz ederler. Yüksek bir cari oran, işletmenin finansal sağlığının iyi olduğunu ve kısa vadeli borçlarını rahatça ödeyebileceğini gösterir.
3. Yönetim İçin: İşletme yönetimi, cari oranı takip ederek kısa vadeli borç ödeme stratejilerini planlar ve gerekli önlemleri alır. Cari oran, işletmenin kısa vadeli mali durumunu değerlendirerek, finansal kararlar alırken rehberlik eder.

Sonuç

Cari oran, işletmenin kısa vadeli mali durumunu değerlendiren önemli bir finansal göstergedir. Hem borç verenler hem de yatırımcılar için önemli olan bu oran, işletmenin finansal sağlığını ve likidite durumunu ortaya koyar. İşletme sahipleri ve yöneticilerinin cari oranı yakından takip etmeleri, finansal sürdürülebilirlik açısından büyük önem taşır.

Bu yazımda, cari oranı tanımlayarak ve örneklerle açıklayarak, mükelleflerimize işletmelerinin mali durumlarını daha iyi analiz edebilmeleri için rehberlik etmeyi amaçladım. Belirli sektörlerde yasal olarak her işveren işe başlamadan önce mizan, bilanço okuma eğitimi almalıdır. Böylece işi yaparken işletmenin finansal dengesini kurmak ve yönetmekte zorluk yaşamayacak, ülke ekonomisine katkı sağlamaya uzun yıllar devam edebilecektir.